Głównym kierunkiem prac Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN są badania nad cywilizacjami starożytnymi i nowożytnymi wyrastającymi z odmiennych od Europy tradycji kulturowych i religijnych. Instytut powstał 1 września 2010 r. na bazie dwóch instytucji naukowych – Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN oraz Zakładu Krajów Pozaeuropejskich PAN – i przejął dorobek oraz metodologię trwających od niemal wieku badań archeologicznych w Egipcie, Sudanie, Syrii, Izraelu i na Cyprze, a także bogaty dorobek studiów językoznawczych, religioznawczych i kulturoznawczych oraz badań w zakresie socjologii rozwoju współczesnych społeczeństw krajów Azji i Afryki. Pracownicy Instytutu reprezentują różnorodne dyscypliny naukowe – archeologię, historię, nauki o sztuce, religioznawstwo, językoznawstwo, kulturoznawstwo i socjologię, co określa szeroki zakres badań placówki. Interdyscyplinarne badania obejmują w ujęciu geograficznym kultury basenu Morza Śródziemnego, Orientu oraz krajów ościennych, a w ujęciu problemowym – studia nad dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej jako wspólnym dobrem o szczególnym znaczeniu dla zjednoczonej Europy, badania kultur Azji i Afryki od czasów starożytnych aż do współczesności, studia nad historycznym i współczesnym islamem oraz nad procesami globalizacji w aspekcie dialogu i konfrontacji międzykulturowej.